De Reden? Peter van den Besselaar zucht even. “Ach, er zijn
geen diepe redenen. Als je begint met wijndrinken laat je je verrassen door
wijn. M’n eerste Bourgueil, m’n eerste Dāo, m’n eerste Gigondas, ik weet het
nog (…). En nu: al die druiven met
vreemde namen, ik ben gewoon benieuwd. Het half jaar zoeken en proeven heeft me
al veel plezier opgeleverd. Daar doe je het toch voor?”
 |
| Clos Venturi op Corsica |
Ik kreeg het dringende verzoek dit verslag beknopt te
houden. Dat kàn ik niet. Ook ìk ben -benieuwd. Onontgonnen wijnterrein voor
onze proefclub. Maar wat voor terrein! Trek de bergen in! Zwem in dat
azuurblauwe water! Rust uit met een koel glas coole Vermentino. Zet je tanden
in Pane Carasau of (voor de durfal)
in Casu Marzu. Kijk je ogen uit in schommelende
treinwagonnetjes, langs afgronden en ravijnen. Ga in het voorjaar en bewonder
de bloemenzee in ruw en woest terrein. Beide eilanden zijn wonderschoon. Maar
hoe zit het met de wijnen?
Goed. We starten met een serie van 3 Vermentino’s (Co, Sa, It). De tweede serie
is Corsicaans rood met Niellucciu en Sciaccarellu in de hoofdrol. De derde
serie bestaat uit Sardijns rood, met Cannonau, Carignano en Monica als
smaakmakers. Vervolgens eisen twee icoon-wijnen de aandacht op (Co, Sa) en we
sluiten af met een typische specialiteit uit West-Sardinië, een Vernaccia di
Oristano, oxidatief gerijpt in vaten onder een gistlaag. De flessen zijn niet
geblindeerd. Dat scheelt ‘eilandje-raden’ en er is zo meer aandacht voor de
proefnotities.
Ik bespreek hieronder de uitblinkers in elke serie. In een soortement voetnoot
probeer ik geschiedenis en druivenrassen met elkaar te verbinden. Voor de
liefhebber.
Serie 1 > Vico 1769* | Clos Venturi | Corsico
Vermentino Blanc | 2016
Kruidige, expressieve neus, grapefruit, rijpe appel. In de
mond sappig en levendig, oranjebloesem, prettig met een spannend rafelrandje en
van die heerlijke-doordrink-bitters.
Clos venturi | Domaine Vico > 80 ha, opgericht in 1901.
In het binnenland van Noord-Corsica (Ponte Lecchia). Modern, biologisch
bedrijf. Experimenteren met moderne amforen (betonnen eieren), foeders en klei-amforen.
De meeste wijnen in RVS. Oude rassen krijgen meer aandacht. “De wijnen hebben
een pure stijl, licht modern”.
Serie 2 > San’Angelo | Patrimonio | UVAL les Vignerons
Corsicans | Nielluciu | 2015
Kwaliteitscoöperatie uit het noordoosten van Corsica.
Beheert ongeveer 900 ha. Biedt de mogelijkheid aan een aantal wijnbedrijven om
onder eigen label wijn te maken. Distributie gebeurt dan weer door de
coöperatie. Opvallend trendy etiketten.
In de neus dartel rood fruit, met zure kersen. In de mond
iets serieuzer, met speurbare tannines. Associaties met Gamay (neus) en
Cabernet Franc (mond). Voor veel proevers nog te hard en stroef. De importeur:
“fris, aards en vol energie”. Volmondig mee eens.
Serie 3
> Arruga | Carignano del Sulcis Superiore | Sardus Pater | 2008
Dit is de enige Carignano in de line up en tevens de oudste rode wijn van de avond.Peter kijkt bedenkelijk. En daar is reden toe: in serie 2
stond een wijn uit 2012. De commentaren: tandplak, natte bladeren, z’n beste
tijd gehad, geen fruit meer, levenloos.Deze wijn is echter springlevend en zo klinken de woorden
veel vriendelijker: ceder, herfstbos, zwarte bes, braam, aards. Een
gedistigeerde heer, lees ik in m’n aantekeningen.
Gemaakt van 80 jaar oude bushvine
stokken (a piede franco), op
zandgrond op zeeniveau. Maceratie en fermentatie in RVS, rijping 12 maanden in
barrique en 12 maanden in de fles.Sulcis is de streek in het uiterste zuiden van Sardinië en Arruga
betekent weg in Sardijns dialect, de gravelweg die naar de wijngaarden leidt.
Schommelt tussen twee en drie bicchieri
in de Gambero Rosso.
Serie 4 > Clos Canarelli | Amphora | 2015 (Co)enTurriga | Argiolas| Isola dei Nuraghi | 2013 (Sa)
Natuurlijk, Turriga is het vlaggenschip van Argiolas èn van
Sardinië. Dik, diep, mooi tranend in het glas, maar nu veel te jong. Het hout
en de extreme extractie werken (nog) niet mee. Lijkt op een gewichtheffer die
te veel vertrouwt op z’n spierversterkers.
Het tegendeel komt uit Corsica. Een bonte mix van inheemse
druivenrassen, met naast Niellucciu en Sciaccarellu, Minustellu (= Graciano),
Carcaghjolu (= Parraleta) en Morescone (= Aubun). Biodynamisch verbouwd. De
druiven worden ontsteeld, met blote voeten geperst, maceratie van enkele weken,
fermentatie, dan 3 maanden op amforen van 400 liter, daarna 4 maanden op
gebruikte barriques. Er wordt niet gefilterd, geklaard en geen sulfiet
toegevoegd. De wijnmaker, Yves Canarelli, gebruikt amforen omdat ze meer
zuurstof doorlaten. Ze wapenen de wijn beter tegen ouderingsinvloeden.
Het domein bevindt zich in het uiterste zuiden van Corsica
en heeft ongeveer 30 ha. aan wijngaarden, waaronder een 0,5 hectare
pre-phylloxera perceel met 140 jaar oude ongeënte stokken. Waarschijnlijk de
oudste wijngaard van Corsica.We proeven een uiterst speelse en levendige wijn. Zwart
fruit, kersen, ‘Fruitella’ (complimenteus bedoeld, geloof ik), ronde tannines,
de zuren zoemen er vrolijk doorheen. ‘Eigenlijk erg lekker’. ‘Old School
gemaakt en toch modern’. De wijn geeft plezier naast diepgang, is complex
zonder zwaar te zijn. Zo proef ik ze graag.
Ter afsluiting > Contini | Vernaccia di Oristano | 2004
Er is veel over deze wijn te zeggen. Dat doe ik niet. Ik
laat het beeld het werk doen. De beelden zijn allemaal van de website van Contini, bij
goed kijken kun je de flor zien,
kastanjehouten vaten, Romeinse zuilen en een Aragonese uitkijktoren ontwaren.
En dat brengt mij bij de ‘voetnoot’.
Proefnotities en verslag Hans Lodewijkx
Voetnoot: 2 landen, 2
wijnstijlen?
Ja. Er zijn verschillen.En ook: Nee. Er zijn onvoldoende verschillen om het als battle te presenteren.De overeenkomsten: eilanden, slechts door een nauwe
zeestraat van elkaar gescheiden. Beide bergachtig binnenland, woest en ruig. De
wijngaarden in de kustgebieden. Zon en wind spelen op beide eilanden (voor
wijn) een (positieve) rol. (Corsica bijvoorbeeld kent 2800 zonuren per jaar, de
meeste regen valt in de winter. De wind houdt de druiven gezond.) Veel inheemse
druivenrassen, langzaam weer herplant en gekoesterd. Een vrijgevochten en
opstandige mentaliteit van de bevolking. Beide eilanden kennen/kenden een
militante onafhankelijkheidsbeweging. De vlag van Corsica en Sardinië draagt
dezelfde afbeelding; de-Moor-met-hoofddoek. Beide eilanden zijn verregaand
autonoom. In wijnverband is er een andere overeenkomst: een geschiedenis van
overheersing door Italië of Spanje. En dat verklaart veel over de
druivenrassen.
Corsica. Het
waren de Grieken die de eerste wijnbouw introduceerden. Onder de Romeinen werd
de wijnbouw grootschaliger en professioneler. Van de 13e tot de 18e
eeuw was Corsica bezit van de republiek Genua. De wijnbouw werd steeds
belangrijker. Na een aantal gewonnen veldslagen kwam Corsica met het verdrag
van Versailles onder Franse controle.
*= En laten we even
fantaseren: stel dat Frankrijk had verloren, wat was er dan van het jongetje
geworden dat op 15 augustus 1769 in Ajaccio werd geboren? Had vader Carlo
Buonaparte dan bij de Franse gouverneur een studiebeurs kunnen bemachtigen,
zodat de kleine Napoleone kon gaan studeren aan de militaire school in Brienne
op het vasteland?? Het schijnt dat Napoleon zijn hele leven met een zwaar
Corsicaans accent heeft gesproken.
Onder Frans gezag groeide wijnbouw uit tot de belangrijkste
bedrijfstak van het eiland; 75% van de bevolking was werkzaam in en om de
wijnbouw. Door de druifluis en wereldoorlogen stortte de wijnproductie volledig
in. Dankzij de instroom van Algerijnse bulkwijnmakers kwam de productie weer
overvloedig op gang. Pas recentelijk heeft men ingezien dat een eenduidige keus
voor kwaliteit perspectieven opent voor een duurzame afzet, hetzij in Corsica
zelf, hetzij in Frankrijk, hetzij in Europa of de VS. (Kermit Lynch is
inmiddels fan.)
Sardinië kent een
nog rijkere geschiedenis aan buitenlandse bewoning en overheersing. Dat loopt
van Feniciërs, Puniërs, Romeinen, Germaanse vandalen, Byzantijnen tot
Arabieren. Waarna Pisa en Genua weer orde op zaken moesten stellen. In
1324 won de kroon van Aragón de slag bij Lucocisternia en lijfde Sardinië in.
Nog altijd wordt Catalaans gesproken in en rondom Alghero.En zo zijn er directe verbanden te leggen met de
druivenrassen die we voorbij hebben zien komen.
Niellucciu op Corsica is
genetisch gelijk aan Sangiovese. Door de afzondering heeft de Corsicaanse
variant een eigenheid ontwikkeld: het typisch italiaanse zuurtje is wat meer
ingekapseld, de kruidigheid gaat wat meer de zilte kant op.
Sciaccarellu
heeft ook een italiaanse oorsprong, want genetisch hetzelfde als de niet zo
bekende Toscaanse druif Mammolo. In Italië vaak als blend-partner gebruikt met
Sangiovese. Sciaccarellu betekent zoiets als krokant. De druif presteert het
best op granietbodems.
Cannonau is genetisch gelijk aan Garnacha. Op
Sardinië eveneens met een eigen karakter, de druiven zijn geconcentreerder, met
veel fruitimpressies en vaak met potentieel hoge percentages aan alcohol.
Carignano
is waarschijnlijk door de Feniciërs geïntroduceerd, de druif is goed bestand
tegen zoute zeewind.
Monica’s oorsprong is omstreden. Of door monniken
gebracht en verbouwd, of door de Spanjaarden geïmporteerd als Morillo of Mora.
En inderdaad, heeft geur- en smaakimpressies van bramen. Doet het juist goed op
kalkhoudende bodems.
Vermentino: Ook de bakermat van deze druif is
omstreden. Robinson & Harding houden het op Italië, anderen schuiven het
Iberisch schiereiland naar voren. Doordat de druif in Ligurië verbouwd wordt
(als Pigato) en in Piëmonte bekend staat als Favorita, lijkt mij de Italiaanse
claim aannemelijk. Via Corsica aan het einde van 1800 aangekomen in
Noord-Sardinië. Inmiddels op het hele eiland verbouwd. Op graniet en iets hoger
gelegen wijngaarden geeft ie de meeste kwaliteit. Op beide eilanden frisser en
lichter dan op het vasteland. Meestal op RVS opgevoed. De malolactische gisting
wordt geblokkeerd om een goede frisheid te behouden. In handen van goede
producenten kan de druif complexe, rijke wijnen voortbrengen.
–
Kunnen we iets concluderen
na deze proeverij? Is er een voorkeur
voor een eiland?
Een aantal puntjes om te overwegen:
– Dit was slechts een introductie. Beide eilanden
verdienen een afzonderlijke, verdiepende proeverij.
– Rosé ontbrak totaal. Juist op Corsica wordt
tegenwoordig uitstekende rosé gemaakt, ook door Canerelli of Antoine Arena, het
grote voorbeeld voor jonge generatie kwaliteitsgerichte wijnmakers. Maar voor
rosé krijgen wij de handen maar moeilijk op elkaar. Geheel ten onrechte, vind
ik.
– Vermentino bleef onderbelicht. Verdient meer
aandacht in een aparte proeverij.Met diverse wijnstijlen Vermentino en
diverse producenten, van commercieel tot buitenbeentje. Van superfris tot
machtig rijk.
· Voor de liefhebbers van rode krachtpatsers,
rijke, machtige wijnen (machtig mooie
wijnen zullen de liefhebbers denken) is Sardinië hèt eiland. Raadpleeg de
Gambero Rosso op Cannonau, Carignano, Bovale of Nuragus en er zal een rijke
wereld opengaan.
· Liefhebbers van avontuur en orginaliteit kunnen
zich naar mijn mening beter richten op Corsica. Er zit hier meer vaart en
energie in de nieuwe kijk op wijn; terroir, authenticiteit, eigenwijsheid,
diepgang, elegantie en experiment zijn de woorden die daarbij horen. En dan kan
het nog alle kanten op.Maar dat is de onmetelijke vrijheid
die het reizen-in-het-glas kan bieden.
Proefnotities en verslag Hans Lodewijkx
Meer lezen/kijken/luisteren
Corsica:
https://proefschrift.nl/wijn-uit-corsica/
polyfonische muziek uit Corsica:
Sardinië:
Casu Marzu:
Vermentino:
https://winefolly.com/review/vermentino-wine-guide/
Perswijn 2018/07, Ronald de
Groot, Investeren in Vermentino, het succes van Sardinië
