Is een wijn gemaakt van oude stokken, dan schept dat bij mij (en veel andere wijndrinkers) hoge verwachtingen. Rob van Ginneken geeft een proeverij met wijnen van oude wijnstokken. Het idee leeft dat bij oude wijnstokken een lagere opbrengst een betere wijn geeft. Vanaf 35 jaar worden wijnstokken gezien als ‘oud’. Waarom tenminste 35 jaar? Omdat rond die leeftijd in de praktijk stokken meestal al vervangen zijn. Na een jaar of 20 neemt de productiviteit van stokken af, en na een jaar of 50 is de opbrengst over het algemeen niet meer voldoende voor een rendabele bedrijfsvoering. Na de proeverij concludeert Rob dat een directe relatie leggen tussen oude stokken en hogere kwaliteit te simpel is.
Het is zo rond 2009 als Jancis Robinson over oude wijnstokken gaat schrijven. Samen met Tamlin Currin maakte ze een spreadsheet van oude stokken. De spreadsheet werd enorm uitgebreid door een schrijfwedstrijd in 2021 bij de opening van de Old Vine Conference. Deze non-profitorganisatie werd mede opgericht door Sarah Abbott MW, die besloot dat er genoeg gepraat was over oude wijnstokken en dat het, zoals Abbott het uitdrukte, tijd was ‘om een wereldwijde beweging op gang te brengen’ om oude wijngaarden te redden door hun waarde te benadrukken en ze daardoor economisch levensvatbaar te maken. Nu is er een Old Vine Registry , waar wijngaarden met oude stokken staan geregistreerd. Ik zag zelfs een wijngaard erin staan (Armenië) die in 1820 is aangeplant. Dat register is een mooie informatiebron over de zin van oude wijnstokken.
Waarom doen oude stokken ertoe? En hoe beschermen we ze?
Er zijn twee antwoorden op de eerste vraag. In de eerste plaats is het redden van oude wijnstokken duurzaam. Deze wijnstokken hebben zich decennialang en zelfs eeuwenlang aangepast aan stress. Ze hebben geleerd om te leven met droogte, hittegolven; voor platen en ziektes hebben ze immuniteit ontwikkeld. Oude wijnstokken zijn aangepast aan de grond waarop ze staan en zijn daarom veerkrachtiger. In tegenstelling tot jonge wijnstokken hoeven ze niet geïrrigeerd te worden en hebben ze minder of helemaal geen chemische middelen nodig om te overleven. Oude wijngaarden zitten ook vaak vol met klonale diversiteit en zeldzame variëteiten. De genen van oude wijnstokken kunnen bestudeerd worden en materiaal van oude wijnstokken kan vermeerderd worden voor meer veerkrachtige jonge wijnstokken. Bovendien zijn deze grote, knoestige wijnstokken belangrijke reservoirs van biomassa en koolstof; hun oude, diepe en brede wortelnetwerken houden bodems in stand, voeden en beschermen. Oude wijnstokken zijn ook verbonden met het behouden, bewaren, vieren, erkennen, respecteren en waarderen van traditie, oude wijsheid, overgeleverde kennis, ervaring en de mensen die daar integraal deel van uitmaken.
Het tweede antwoord is romantischer. Ze zijn de bron van bijzonder mooie wijnen. Deze wijngaarden brengen de wijnen voort waarmee we geboortes, verlovingen, huwelijken, jubilea en verjaardagen vieren. Of we herinneren ze omdat ze ons tijdens het proeven en drinken even optilden, we heel even een bovenaardse ervaring hadden. De wijnen en wijngaarden veroveren ons hart.
Hoe beschermen we ze? Oude wijnstokken kosten meer. Het simpele antwoord is ‘te gelde maken’, ze vertegenwoordigen meer waarde. We moeten oude wijnstokken meer waarderen dan we doen. Regeringen financieren nu rooiregelingen die oudere wijnstokken vervangen door jonge wijnstokken, die jarenlang geïrrigeerd moeten worden (irrigatiesystemen die in de toekomst misschien niet meer levensvatbaar zijn). Regeringen, bedrijven, organisaties en academische instellingen moeten beschermingsprogramma’s, belastingvoordelen, ondersteunend onderwijs en training voor wijnboeren, proeven en onderzoek financieren. We kunnen wijnen van oude stokken alleen blijven proeven en drinken als importeurs, distributeurs, retailers en consumenten bereid zijn meer te betalen voor de wijnen van oude stokken.
Proeven!
We hebben alle wijnen geblindeerd geproefd, van commentaar voorzien en pas daarna uitgepakt.
Champagne Janisson-Baradon, Toulette Extra Brut 2010
Stokken van gemiddeld 60 jaar oud. Een mooie en herkenbare champagne. Droog, gist, appel en brood, zegt Harrie. Álle karakteristieken van Champagne. Levendige en mooie zuren, staat in mijn aantekeningen, een heel zuivere Blanc de Blancs van chardonnay.
2023 Vignobles de la Foliette, Vieilles Vignes La Fontaine Muscadet de Sèvre et Maine sur Lie
Stokken van 40 tot 50 jaar oud. Melon de Bourgogne. Een enorme charmeur, alleen al het expressieve bouquet, met peer, banaan, snoepjes. Mango en ananas, zegt Annemiek. Volronde smaak. Ik hoor bij de proeverij ‘kan overal vandaan komen’ en als je een punt van kritiek wilt hebben, is het deze. Niet super typisch voor Muscadet. Mooie wijn.
2021 Mâcon-Vinzelles, Les Morandes, C. & L. Tripoz
Stokken van 40 jaar oud. Deze wijn van chardonnay krijgt de handen niet op elkaar. Geen zwavel toegevoegd. Gistig, zegt Annemiek. Ik geef toe, de wijn heeft een stinkertje, veel mineralen en is geen allemansvriend. Maar daarom wel héél intéressant, want enorm veel karakter en een lange afdronk.
2019 Meyer-Näkel, Edition Old Vines Ahr, Duitsland
Stokken van 30 tot 35 jaar oud. Deze spätburgunder ruikt naar vuursteen en kersen, zegt Kees. Subtiele wijn met pruimen, aldus Valerie. Wijn met karakter, staat in mijn aantekeningen: mineraliteit, zachte aandronk, fijne en pittige smaak.
2015 Papaioannou, Ktima Old Vines, Nemea, Griekenland
Stokken van 45 jaar oud. Deze agiorgitiko uit Griekenland is een van de mooiste wijnen van Griekenland, naar mijn overtuiging. Pruim, braam, vol en krachtig, zegt Kees. Valerie benoemt ook pruimen en roemt de subtiliteit van de wijn. De geur ontwikkelt zich in het glas, eerst after eight mint en chocolade, later ook bessen. Veel power heeft deze dinerwijn en veel karakter.
2021 Moulin-à-Vent, Cuvee Héritage, Paul Janin
Stokken van gemiddeld 50 jaar oud, met stokken tot 100 jaar in de wingerd. Bloedmooie Beaujolais met een schitterende geur die zich langzaam opent als een pauwenstaart. Echt waanzinnig mooi. Maarten benoemt munt, Just zwarte bes, drop en chocolade. Je kan niet alles hebben, de smaak is wat rank na die prachtgeur. Veel bitters, een goede dinerwijn.
2021 Alvaro Palacios, Les Terrasses Priorat, Spanje
Stokken in de wingerd van 60 tot 90 jaar oud. Naast de expressieve Beaujolais is deze Priorat elegant introvert. Ik ruik bessen en chocolade, Just ruikt zwarte kers, tijm céder, koffie. Goed gebalanceerde wijn met geïntegreerde tannines.
2019 Vigno Valle del Maule, De Martino, Chili
Stokken van 60 jaar oud. Gemaakt van 85% carignan, aangevuld met malbec en cinsault. Deze wijn heeft bijna alles : mooie geur met morelkers, heel rijke geur. Pepertje. Sappige en ronde smaak, klassewijn.
2019 Ridge, Geyserville, Alexander Valley, Californië
Stokken die variëren van 15 tot maar liefst 125 jaar en ouder, gemiddeld is 60% ouder dan 50 jaar. Caramel in de geur, zachte wijn, zegt Eric. Ik ben liefhebber van álle wijnen van Ridge. Deze wijn van 71% zinfandel, 19% carignan, 7% petite sirah en 3% alicante bouschet combineert strengheid én vrolijkheid. Heel bijzondere klassewijn.
2023 Schonfels No 111 Kabinett, Peter Lauer, Saar
Gemaakt van 111 jaar oude stokken. Piepjonge klassewijn met die adembenemende spanning tussen het zoet en de zuren.
Verslag en proefnotities Peter van den Besselaar