Willem Jan Withagen maakt al sinds zijn
studie deel uit van een borrelgenootschap. Éen van de broeders is getrouwd met
een Slowaakse en woont in Bratislava (en spreekt inmiddels ‘vloeibaar’
Slowaaks). Reden genoeg om met het genootschap naar de hoofdstad van Slowakije
af te reizen en (o.a.) wijn te proeven. Willem Jan laat een paar zendingen naar
Nederland komen om ons te laten meegenieten.

Kennen wij wijn uit Slowakije? Kunnen wij
hier wijn kopen uit het land dat zich in 1993 losmaakte van buurland Tjechië?
Nou nee. Op het net zijn wat wijnen uit Moravië te vinden, de Tjechische
wijnstreek grenzend aan Slowakije, maar dan houdt het snel op. Een unieke kans
om iets te leren van de nieuwste ontwikkelingen in dit gebied.

Eerst een beetje geschiedenis. De Romeinen
verbouwden al wijnstokken in deze streek. Vanaf de 13e eeuw was wijn
het hoofdbestanddeel van de handel in Pressburg, het huidige Bratislava. Rond
1700 was Tjechoslowaakse Blaufränkisch (Frankovka Modra) de favoriete rode wijn
aan het keizerlijke hof in Wenen. In 1763 probeerde Maria Theresia van
Oostenrijk per decreet de  Slowaakse
import te beperken (Trump kent z’n klassieken!). In de 19e eeuw werd
de eerste Champagne buiten Frankrijk gemaakt in … juist: Pressburg. Er werd
Slowaakse wijn geschonken op de Titanic. Druifluis en communisme brachten de
wijnbouw echter tot zinken. Vanaf de fluwelen revolutie in 1989 gaat het heel
langzaam beter. Wijn begint het te winnen van bier, Slowaakse wijn haalt steeds
meer prijzen binnen op internationale concoursen. Export blijft miniem. Maar
ook dat begint te veranderen.

Een klein overzichtje:

• 75% = witte wijn. Rood begint terrein te
winnen.

• Meest verbouwd: Grüner Veltliner,
Welschriesling, Blaufränkisch, Muller-Thurgau, St Laurent.

• Woordenlijstje: Veltlinske Zelené, Rizling
Vlašky, en kampioen tongbreker: Svätovavrinecké (tijdens het communistisch
regime geamputeerd tot vavrinecké; Laurent)

• Veel overeenkomsten qua rassen met
Oostenrijk, zowel wit als rood, veel nadruk op mostgewicht door gekopieerde
wijnwetgeving uit Duitsland.

• Opvallend veel kruisingen die nieuwe
ziekteresistente soorten opleveren, wij proefden Dunaj, Pálava en Alibernet,
het lijstje is veel langer.

• Op het etiket is het druivenras het eerste en
enige herkenningspunt (nou ja; Fetească regală alias ‘koninklijke meisjesdruif’
klinkt niet echt vertrouwd), maar nooit wordt de wijngaard genoemd. Het begrip
terroir is hier nog koninklijk onbegrepen.

Wat zet Willem Jan op tafel? Een mooie
dwarsdoorsnede die loopt van bekend wit (Pinot Gris, Chardonnay) via
Welschriesling en Furmint tot Frühroter Veltliner en Pálava. Rood begeeft zich
op nog onbekender terrein; St Laurent, Dunaj (Donau) en Alibernet, de kruising
tussen Alicante Henri Bouschet en Cabernet Sauvignon.

Opmerkelijk is de verscheidenheid aan
wijnmakers. Aan de ene kant van het spectrum kleine boeren met een goed
betimmerd proeflokaal annex feestzaal, de vaten staan ongeveer naast de
wasmachine en na een paar glazen komt de worst op tafel en wordt er in het
gedempte licht een deuntje op de trekzak gespeeld. Bij bestelling van een
doosje wijn wordt er meteen een aardige korting gegeven. En let wel: we hebben
het hier over prijzen van 5 tot 7 euro per fles. Aan de andere kant van dat
spectrum groot, modern, super gelikt en hip; het bedrijf Elesko in Modra. Met:
moderne architectuur, een popart-museum waar de Warhol’s van de muren spatten,
gekleurd ledlicht, lange rijen volle (en lege) vaten, appartementen en 125 ha
wijngaard met meest jonge stokken. Er wordt een Nieuw-Zeelandse wineconsultant
ingevlogen, de winebar wordt bevolkt door shiny happy people.
Opmerkelijk is dat ondanks het uiterlijk vertoon de focus gewoon op binnenlands
ge-/verbruik ligt. De website (www.elesko.sk) oogt modern, biedt veel
informatie, maar … is alleen in het Slowaaks. Dat levert (on)smakelijke
vertalingen op. Bij de Pálava (Slowaakse vin de paille) krijg ik de
volgende aanbeveling om te eten: “Rilettes met gelei kwakzalver (…),
binnenlandse dooier vla met gekarameliseerde rietsuiker”

Welke flessen vallen op?

• De Blanc de Blanc van Elesko, netjes
mousserend met wat hooi, bitterkoekjes, gerijpt wit fruit, spoortje hazelnoot
en nogal wat bitters die voor een doordrinkfactor zorgen. De prijs is een tweede
plus: voor ongeveer 12 euro ter plekke te koop.

• De Pinot Gris van Elesko; meloen, salie,
kruisbes en appel worden genoemd. Eric proeft ‘een hele melkstal’, Noël merkt
het gistige karakter op. Voldoende structuur, prettig levendig.

• De rode wijnen van Elesko kenmerken zich
door de kracht, de bitters en de overextractie. Modern gemaakt, maar van alles
net iets te veel. Hier valt de Svätovavrinecké van Vina z Mlyna op (wijn van de
molen, de boer met de trekzak); geen pretenties, hapsap met kersen, vrolijk,
hupsakee, nog een slok en speel nog maar een liedje.

Voor mensen die meer willen weten over
Slowaakse wijn:

• Vraag de documentatie van Willem Jan op.

• Boek een goedkope vliegreis naar
Bratislava. Mooie stad. Ga op weg naar het Museum van de wijnbouw. Ze
verzamelen per jaar de beste 100 wijnen van Slowakije. Boek een tour voor‘gratis wijn proeven’*. De tour is (echt) niet gratis (19 euro), maar je mag in
100 minuten wel 80 van die wijnen proeven… Als je dan nog op je benen kunt
staan ga je eten in het Sky restaurant boven de Donau. Glaasje Slowaakse wijn
erbij? Doen! Ryanair vliegt vanuit Charleroi naar Bratislava.

Verslag en proefnotities Hans Lodewijkx